وقایع عاشورا با سیدالشهدا امام حسین ع
وقایع عاشورا با سیدالشهدا امام حسین ع
عاشورا مظهر رشادت ، شجاعت ، مردانگی ، دلیری ، غیرت ، وفاداری ، شهادت ، عقلانیت ، ایمان راسخ به پروردگار است که هر ساله در سرتاسر دنیا از همه ادیان ایام محرم الحرام را به عزاداری و شیون برمی خیزند و یاد و خاطره سید و سالار شهیدان و یارانش را گرامی می دارند.
جملکی کوتاه از این وقایع از ابتدای سحرگاه روز عاشورا تا شهادت سیدالشهدا با کمی معرفی:
اذان صبح؛ ۵:۴۷ بامداد
امام حسین (ع) *(۱) بعد از نماز صبح برای اصحابش سخنرانی کرد. آن‌ها را به صبر و جهاد دعوت کرد. و بعد دعا خواند: «اللهم انت ثقتی فی کل کرب… خدایا تو پشتیبان من هستی در هر پیشامد ناگواری» آن طرف نماز را به امامت عمر سعد خواند و بع از نماز صبح به آرایش سپاه و استقرار نیرو مشغول شدند.
توضیحات۱
*(۱) حسین بن علی بن ابی‌طالب امام سوم ما شیعیان است و پدر سلسلهٔ امامان شیعه دوازده امامی از امام سجاد (ع) تا حجت بن الحسن عجل الله تعالی فرجه الشریف و نیز امامان اسماعیلیه به‌شمار می‌رود. او فرزند امام علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) و نوهٔ حضرت محمد (ص) بن عبدالله، پیامبر اسلام، است. او با کنیه‌اش، اباعبداللّٰه، نیز شناخته می‌شود.*
ساعت ۶ صبح
امام حسیـن (ع) دستور داد تا اطراف خیمه‌ها خندق بکنند و آن را با خاربوته‌ها پر کنند تا بعد آن را آتش بزنند و مانع از حمله سپاه از پشت سر بشوند.
ساعت ۷ صبح
کمی بعد از طلوع آفتاب امام سوار بر شتری شد تا بهتر دیده شود. روبه‌روی سپاه کوفه رفت و با صدای بلند برای آن‌ها خطبه‌ای خواند. صفات و فضائل خودش و پدر و برادرش را یادآوری کرد و اینکه کوفیان به امام نامه نوشته‌اند. حتی چند نفر از سران سپاه کوفه را مخاطب قرار داد و از حجار بن ابجر *(۲) و شبث ربعی *(۳) پرسید که مگر آن‌ها او را دعوت نکرده‌اند؟ آن‌ها انکار کردند.
امام نامه‌هایشان را به طرف آن‌ها پرتاب و خدا را شکر کرد که حجت را بر آن‌ها تمام کرده است. یکی از سران جبهه مقابل از امام پرسید چرا حکم ابن‌زیاد را نمی‌پذیرد و آن‌ها را از ننگ مقابله با پسر پیامبر نمی‌رهاند؟ اینجا امام آن جمله معروف‌شان را فرمودند: «الا و ان الدعی بن الدعی قد رکز بین اثنتین بین السله و الذله و هیهات مناالذله … فرد پستی که پسر فرد پست دیگری است، من را بین کشته شدن و قبول ذلت مجبور کرده. ذلت از ما دور است.» سخنرانی امام حدوداً نیم ساعت طول کشیده است.
توضیحات۲
*(۲) حَجّار بْن اَبْجَر عِجْلی، از اشراف کوفه و از فرماندهان لشکر عمر بن سعد در واقعه کربلا، از کسانی بود که به امام حسین(ع) نامه نوشت و او را به کوفه دعوت کرد
*(۳) شبث بن ربعی از شخصیت‌های صدر اسلام و از سرکردگان کوفه و از طایفه بنی تمیم، ابتدا از یاران علی ابن ابی‌طالب بود. پس از آن در دوره‌های بعدی از جمله افراد مؤثر در قتل حسین بن علی و مسلم بن عوسجه و همین‌طور مختار ثقفی گردید.
وقایع عاشورا با سیدالشهدا امام حسین ع
ساعت ۸ صبح
چند نفر از اصحاب خطاب به کوفیان سخنان مشابه امام گفتند؛ ازجمله بُرَیر *(۴) که «سید القرآء» (آقای قرآن‌خوان‌ها) ی کوفه بود و زهیربن قین *(۵). بعد از سخنان زهیر و بریر، امام فریاد معروف «هل من ناصر ینصرنی» را سر داد. چند نفری دچار تردید شدند؛ از جمله حُر *(۶) و فرد دیگری به نام ابوالشعثا *(۷) و دو برادر که در گذشته عضو خوارج بودند.
توضیحات۳
*(۴) بُرَیر بن خُضَیر حمْدانی مِشْرَقی دانشمند و قاری قرآن بود و کتابی به نام قضایا و احکام داشت که در آن روایاتی از امام علی (ع) و امام حسن مجتبی (ع) نقل کرده بود. در زیارت رجبیه از وی یاد شده‌است.
*(۵) زُهِیرِ بنِ قِیْنِ بَجَلی از یاران امام حسین (ع) بود که در نبرد کربلا شهید شد. زُهِیرِ بنِ قِینِ بن قِیسِ اَنماری بَجِلی از اهالی کوفه بود. از بزرگان قبیله بَجِیله بود وی از مردان شریف و شجاع شهر کوفه و قوم خود شمرده می‌شد و به واسطه حضور در جنگ‌ها و فتوحات بسیار، جایگاه رفیعی به دست آورده بود.
*(۶) حر بن یزید ریاحی از همراهان حسین بن علی در واقعه کربلا بود. حر از خاندان معروف بنی تمیم عراق و از رؤسای قبایل کوفیان بود. به‌درخواست ابن زیاد، برای مبارزه با حسین فراخوانده شد. او به سرکردگی هزار سوار برگزیده گشت و از دارالاماره کوفه، با مأموریت بستن راه بر حسین بیرون آمد.
*(۷) ابوالشعثاء، ابوالببغاء، یزید بن زیاد مهاصر بن نعمان کِنْدِی از اصحاب امام حسین (علیه السلام) و شهیدان کربلا است. برخی آورده اند که وی از محدثان بوده است.
نام وی زیاد و زائده نیز آمده است و نام پدرش، زید بن مهاصر مهاصر مهاجر مصاهر، مظاهر، شعثا آورده اند.
ساعت ۹ صبح
شمر *(۸) به عمر سعد *(۹) پرخاش کرد که چرا این‌قدر تعلل می‌کند؟ عمر سعد نخستین تیر را به سمت سپاه امام رها کرد و خطاب به لشکریانش فریاد زد: «نزد عبیدالله شهادت بدهید که من اولین تیر را رها کردم.» بعد از انداختن تیر توسط عمر سعد، کماندارهای لشکر کوفه همگی با هم شروع به تیراندازی کردند. امام به یارانش فرمودند: «این‌ها نماینده این قوم هستند. برای مرگی که چاره‌ای جز پذیرش آن نیست، آماده شوید.» چند نفر از سپاه امام در این تیرباران کشته شدند. (تعداد شهدا در حمله اول ۵۰ نفر ذکر شده است.)
توضیحات۴
*(۸) شمر بن ذی الجوشن فرزند شُرَحبیل بن اَعْوَر بن عمرو فرمانده لشکر کوفیان و قاتل امام حسین (ع) در نبرد کربلا بود. وی سرانجام در پی خونخواهی و قیام مختار ثفقی کشته شد.
شمر بن ذی الجوشن ضبابی، از مردم کوفه بود. او قاتل امام حسین (ع) است. وی در دوران خلافت امام علی (ع) طرفدار وی به‌شمار می‌رفت و در جنگ صفین با معاویه در سپاه امام علی (ع) حضور داشت و در همان جنگ (صفین) جانباز شد اما بعداً به خوارج ملحق شد.
*(۹) عمر بن سعد، از تابعین حرت محمد (ص) بود که در مدینه متولد شد و بعدها به کوفه، شهری که پدرش بنا کرده بود رفت. او همچنین داماد مختار ثقفی بود و خواهر ناتنی وی به نام جاریه همسر او بود. پدرش سعد بن ابی‌وقاص در نبرد قادسیه فرمانده سپاه اسلام بود.
ساعت ۱۰ صبح
بعد از تیراندازی، «یسار»، غلام «زیاد بن ابیه» *(۱۰) و «سالم» غلام عبیدالله ابن‌زیاد *(۱۱) از لشکر کوفه برای نبرد تن به تن ابتدای جنگ بیرون آمدند. عبدالله بن عمیر اجازه نبرد خواست. امام‌حسین (ع) نگاهی به او کرد و فرمود: «به گمانم حریف کشنده‌ای باشی»؛ عبدالله آن دو نفر را کشت، البته انگشتان دست چپش قطع شد.
بعد از این نبرد تن به تن، حمله سراسری سپاه کوفه شروع شد. ابتدا حجار به جناح راست سپاه امام حسین حمله کرد؛ اما حبیب و یارانش در برابر او ایستادگی کردند. زانو به زمین زدند و با نیزه‌ها حمله را دفع کردند. همزمان شمر به جناح چپ سپاه امام حمله برد. زهیر و یارانش به جنگ مهاجمان رفتند.
خود شمر در این حمله زخم برداشت و بعد از عقب‌نشینی هر دو جناح کوفی، عمر سعد ۵۰۰ تیرانداز فرستاد که دوباره سپاه امام را تیرباران کردند و در پی آن حملات، علاوه بر از پا درآمدن هر ۲۳ اسب لشکریان امام تعدادی دیگر از اصحاب شهید شدند. الفتوح آن نفرات را ۵۰ نفر و ابن‌شهرآشوب ۳۸ نفر ذکر کرده است. اولین شهید، ابوالشعثا بود که هشت تیر انداخت و پنج نفر از دشمن را کشت. امام او را دعا کرد. گروهی از سپاه شمر خواستند از پشت سر به امام حمله کنند که زهیر و ۱۰ نفر به آن‌ها حمله کردند.
توضیحات۵
*(۱۰) زیاد بن ابیه کارگزار امام علی(ع) و معاویه بن ابی سفیان. وی در دوران خلافت امام علی(ع) کارگزار امام(ع) در استخر فارس بود. پس از صلح امام حسن(ع)، ابتدا از پذیرش بیعت با معاویه سرباز زد؛ اما با وساطت مغیره بن شعبه به شام رفت و معاویه وی را با استناد به صحبتی از پدرش ابوسفیان، زیاد بن ابی سفیان خواند. وی در دوران حکومت معاویه به حکومت بصره و کوفه رسید.
*(۱۱) عُبَیْدُ الله بْنُ زیادِ بْنِ اَبیه مشهور به اِبنِ زیاد فرمانده نظامی مشهور امویان و از عوامل اصلی شهادت امام حسین(ع) و همراهانش بود. عبیدالله والی بصره بود و یزید او را در سال ۶۰ق پس از آشفتگی اوضاع کوفه، با حفظ سمت به امارت این شهر گماشت و سرکوب قیام امام حسین(ع) را به او سپرد. او در سال ۶۵ق نیز قیام توابین را سرکوب کرد. عبید الله به سبب نقشی که در واقعه کربلا داشت، از شخصیت‌های منفور نزد شیعیان است. او پس از قیام مختار، در جنگ خازر به دست ابراهیم بن اشتر کشته شد.
وقایع عاشورا با سیدالشهدا امام حسین ع
ساعت ۱۱ صبح
بعد از این حملات، امام دستور تک‌تک به میدان رفتن را به یاران داد. اصحاب با هم قرار گذاشتند تا زنده‌اند نگذارند فردی از بنی‌هاشم به میدان برود. یکی از نخستین کسانی که کشته شد، پیرمرد زاهد، جناب بریر بود. مسلم بن عوسجه *(۱۲) بعد از او کشته شد. حبیب *(۱۳) بر سر بالین او رفت و گفت کاش می‌توانستم وصیت‌های تو را اجرا کنم. مسلم با دست امام حسین (ع) را نشان داد و گفت: وصیت من این مرد است. یک بار هم هفت نفر از اصحاب امام در محاصره واقع شدند، حضرت عباس *(۱۴) محاصره آن‌ها را شکست و نجات‌شان داد.
توضیحات۶
*(۱۲) مُسْلِم بن عَوْسَجَه اَسَدی (شهادت ۶۱ق) از صحابه رسول خدا(ص) و از شهدای کربلا. او در قیام مسلم بن عقیل در کوفه، فرماندهی قبایل مَذحِج و بنی اسد را بر عهده داشت. پس از شهادت مسلم بن عقیل به امام حسین پیوست. وی نخستین شهید روز عاشورا است.مُسْلِم بن عَوْسَجَه اَسَدی (شهادت ۶۱ق) از صحابه رسول خدا(ص) و از شهدای کربلا. او در قیام مسلم بن عقیل در کوفه، فرماندهی قبایل مَذحِج و بنی اسد را بر عهده داشت. پس از شهادت مسلم بن عقیل به امام حسین پیوست. وی نخستین شهید روز عاشورا است.
*(۱۳) حَبیب بن مُظاهِر اَسَدی (شهادت ۶۱ق) از شهدای کربلا. حبیب از قبیله بنی‌اسد و از اصحاب خاص حضرت علی(ع) بود. او از کوفیانی بود که پس از مرگ معاویه به امام حسین(ع) برای آمدن به کوفه نامه نوشتند. حبیب هنگامی که بیعت‌شکنی کوفیان را دید، مخفیانه از کوفه خارج شد و خود را به امام حسین رساند و در روز عاشورا در کربلا به شهادت رسید. قبر او در حرم امام حسین(ع) و در نزدیکی ضریح امام حسین(ع) است و ضریحی مستقل از دیگر شهدای کربلا دارد.
*(۱۴) عباس بن علی بی ابی‌طالب (۲۶ق-۶۱ق) مشهور به ابوالفضل پنجمین پسر امام علی(ع) و اولین فرزند ام‌البنین است. مهم‌ترین فراز زندگی او حضور در واقعه کربلا و شهادت در روز عاشورا است. درباره زندگی و احوالاتش تا قبل از ماه محرم سال ۶۱ قمری اطلاعات چندانی وجود ندارد جز اینکه بر اساس برخی گزارش‌ها در جنگ صفین حضور داشته است.
اذان ظهر؛ ساعت ۱۲:۵۰
حبیب بن مظاهر موقع اذان ظهر شهید شد، چون که نوشته‌اند امام خطاب به اصحاب گفت یکی برود با عمر سعد مذاکره بکند و بخواهد برای نماز ظهر جنگ را متوقف کنیم. یکی از لشکر کوفه صدا زد: «نماز شما قبول نمی‌شود.» حبیب به او گفت: «ای حمار! فکر می‌کنی نماز شما قبول می‌شود و نماز پسر پیامبر (ص) قبول نمی‌شود؟» و به جنگ او رفت اما از سپاه کوفی به کمکش آمدند و حبیب شهید شد. امام از شهادت حبیب متأثر شد و برای نخستین‌بار در روز عاشورا گریست؛ رو به آسمان کرد و گفت: «خدایا رفتن جان خودم و دوستانم را به حساب تو می‌گذارم.» امام نماز را شکسته و به قاعده «نماز خوف» خواند.
گروهی از اصحاب به امام اقتدا کردند و بقیه به جنگ پرداختند. زهیر و سعیدبن عبدالله حنفی *(۱۵) خودشان را سپر امام کردند. نوشته‌اند سعید بن عبدالله ۱۳ تیر و نیزه خورد و به شهادت رسید. در آخرین نفس از امام پرسید: «آیا وفا کردم؟»
توضیحات۷
*(۱۵) سعید (سعد) بن عبدالله حنفی،(شهادت ۶۱ق) از شهدای واقعه کربلا. او از شیعیان کوفه بود که برخی نامه‌های کوفیان و امام حسین را به یکدیگر می‌رساند. او همچنین نامه مسلم بن عقیل را به امام رساند و پس از آن با کاروان آن حضرت همراه شد. سعید در شب عاشورا در حمایت از امام حسین سخنرانی کرد و سوگند یاد کرد که اگر هفتاد بار سوزانده و سپس زنده شود باز هم از حمایت امام دست بر نخواهد برداشت.
ساعت ۱۳
۳۰ نفر از اصحاب امام تا وقت نماز زنده بودند و بعد از این ساعت شهید شدند. بعد از کشته شدن اصحاب، نوبت به بنی‌هاشم رسید. نخستین نفر، حضرت علی‌اکبر (ع) *(۱۶)، پسر امام‌حسین (ع) بود. البته برخی عبدالله بن مسلم بن عقیل *(۱۷) را نخستین شهید بنی‌هاشم می‌دانند که جناب عبدالله بن مسلم، به طرز ناجوانمردانه‌ای شهید شد. شهادت او بر جوانان بنی‌هاشم گران آمد، دسته‌جمعی بر اسب سوار شده و به دشمن حمله بردند. امام آن‌ها را آرام کرد و فرمود: «ای پسرعموهای من بر مرگ صبر کنید؛ به خدا پس از این هیچ خواری و ذلتی نخواهید دید.»
توضیحات۸
*(۱۶) علی بن حسین بن علی بن ابی‌طالب مشهور به علی‌اکبر فرزند امام حسین(ع) و لیلی بنت ابی‌مره و از شهدای کربلا. برخی او را بزرگ‌ترین فرزند امام حسین(ع) دانسته‌اند. امام حسین(ع) او را شبیه‌ترین مردم به پیامبر اسلام معرفی کرده و فرمود که هر وقت مشتاق دیدن پیامبر(ص) می‌شدیم، به او نگاه می‌کردیم.
حضرت علی‌اکبر در روز عاشورا نخستین فرد از بنی‌هاشم بود که به شهادت رسید. پدرش بر بالای جنازه او حاضر شد و قاتلان او را نفرین کرد. حضرت علی‌اکبر در پایین پای پدر دفن است و قبر او داخل ضریح امام حسین(ع) قرار دارد.
برخی شیعیان، ۸ محرم را به علی‌اکبر اختصاص داده و برای او عزاداری می‌کنند. در برخی مناطق نیز برای او تعزیه می‌خوانند.
*(۱۷) عبدالله بن مسلم بن عقیل بن ابی‌طالب(ع) از شهدای واقعه کربلا، بنا بر قولی نخستین شهید خاندان پیامبر(ص) در روز عاشورا است.
ساعت ۱۴
عاقبت امام حسین (ع) و حضرت عباس (ع) تنها ماندند. عباس اجازه میدان خواست اما امام او را مأمور رساندن آب به خیمه‌ها کرد. دشمن بین دو برادر فاصله انداخت. عباس دلاور در حالی که با شجاعت تمام سعی در آوردن مشک آب برای زنان و کودکان داشت در محاصره دشمن دو دستش قطع شده و با عمودی آهنین بر سرش زدند که از اسب بر زمین افتاد. اباعبدلله سراسیمه خود را بر پیکر قطعه‌قطعه برادر رساند. دشمن کمی به عقب رفت. امام برای دومین بار بعد از مرگ برادر عزیزش گریه کرد و فرمود: «اکنون دیگر پشتم شکست.»
ساعت ۱۵
امام به طرف خیمه‌ها برگشت تا خداحافظی بکند. همچنین پیراهنش را پاره‌پاره کرد و پوشید تا بعداً در وقت غارت کردن توسط دشمن برهنه‌اش نکنند. وقت وداع با اهل بیت، کودک شیرخواره‌اش علی‌اصغر *(۱۸) را به میدان برد تا او را سیراب کند که به تیر حرمله شهید شد. امام به میدان رفت اما کمتر کسی حاضر به مقابله با ایشان می‌شد. بعضی تیر می‌انداختند و بعضی از دور نیزه پرتاب می‌کردند. شمر و ۱۰ نفر به مقابله امام آمدند. بعد از شهادت امام، بر پیکر مبارکش جای ۳۳ زخم نیزه و ۳۴ زخم شمشیر شمرده شد.
در مقاتل نوشته‌اند زمانی که امام در آستانه شهادت بود کسی جرأت نمی‌کرد به سمت ایشان برود؛ اهل حرم از صدای اسب ایشان ذوالجناح متوجه شده و بیرون دویدند. کودکی به نام عبدالله بن حسن *(۱۹) دوید و به طرف مقتل امام آمد؛ او را در بغل عمویش کشتند. امام ناراحت شدند و کوفیان را نفرین کردند: «خدایا باران آسمان و روییدنی زمین را از ایشان بگیر!»
توضیحات۹
*(۱۸) عبدالله بن حسین بن علی مشهور به علی‌اصغر، فرزند شیرخوار امام حسین(ع) که در واقعه کربلا به شهادت رسید. او عبدالله رضیع نیز خوانده می‌شود. در کتاب‌های تاریخی قاتل او را حرمله بن کاهل اسدی نوشته‌اند. د ر بین مردم، بر اساس نقل برخی منابع متأخر، مشهور است که او شش‌ماهه بوده و با تیر سه‌شعبه شهید شد؛ اما بنا به گفته نویسندگان دانشنامه امام حسین(ع)، در منابع تاریخی و معتبر چیزی در این باره نیامده است. در زیارت ناحیه مقدسه با عبارت «أَلسَّلامُ عَلَی الرَّضیعِ الصَّغیرِ؛ سلام بر آن شیرخوار کوچک» به او سلام داده شده است.
شیعیان به عنوان باب الحوائج به او متوسل می‌شوند. در دهه محرم معمولا شب و روز هفتم محرم به سوگواری برای علی‌اصغر اختصاص دارد. مراسم همایش شیرخوارگان حسینی نیز هر ساله در اولین جمعه ماه محرم در بزرگداشت او برگزار می‌گردد.
*(۱۹) عبدالله بن حسن از فرزندان امام حسن مجتبی علیه السلام است که در واقعه کربلا به شهادت رسید. در روز عاشورا هنگامی که امام حسین(ع) در میدان بود، خود را به او رساند، عبدالله دست خود را جلوی ضربه شمشیر ابجر بن کعب که قصد کشتن عمویش را داشت، قرار داد. با این ضربه، دستش قطع و به پوست آویخته شد و در حالی که در آغوش عمویش بود حرمله بن کاهل اسدی او را با تیری هدف قرار داد و به شهادت رساند.
اذان عصر؛ ساعت ۱۶:۰۶
وقت شهادت امام را وقت نماز عصر گفته‌اند. شمر میان افراد بانگ زد که «وای شما منتظر چیستید؟ مادرهایتان به عزایتان بنشینند، بکشیدش!» حمیدبن مسلم گوید: «در این حال سنان بن انس *(۲۰) حمله برد و نیزه در قلب امام فرو برد…»
توضیحات۱۰
*(۲۰) سَنان بن اَنَس بن عَمْرو نَخَعی از لشکریان عمر بن سعد در واقعه عاشورا که بنا بر برخی نقل‌ها، سر حسین بن علی(ع) را از تن جدا کرد. برخی کتاب‌های تاریخی، سنان را جنگجو و شاعری سبک‌سر و مجنون دانسته‌اند. او که به عنوان یکی از قاتلان اصلی امام حسین(ع) شناخته می‌شد، پس از واقعه عاشورا زندگی پنهانی در پیش گرفت و پس از قیام مختار ثقفی، از کوفه خارج شد و به بصره و اطراف آن گریخت. در برخی منابع آمده اسـت سنـان به دسـت یاران مـختار کشته شــد.
وقایع عاشورا با سیدالشهدا امام حسین ع
ساعت ۱۷
بعد از شهادت امام عده‌ای لباس‌های آن حضرت را غارت کردند که نوشته‌اند تمام این افراد بعدها به مرض‌های لاعلاج دچار شدند. غارت عمومی اموال امام حسین (ع) و همراهانش آغاز شد. عمر سعد ساعتی بعد دستور توقف غارت را داد و حتی نگهبانی برای خیمه‌ها گذاشت. یکی از شیعیان بصره به اسم سوید بن‌مطاع *(۲۱) بعد از شهادت امام به کربلا رسید و برای دفاع از حرم امام جنگید تا شهید شد. نزدیک غروب آفتاب سر امام را جدا می‌کنند و به خولی می‌دهند تا همان شبانه برای ابن‌زیاد ببرد. بعد به دستور عمر سعد بر بدن مطهر امام و یارانش اسب می‌دوانند.
توضیحات۱۱
*(۲۱) سُوَیْد بن عَمْرو بن اَبی‌مُطاع خَثْعَمی، آخرین شهید واقعه کربلا که اندکی پس از شهادت امام حسین (ع) به شهادت رسید.
سوید، آخرین نفر از اصحاب امام حسین(ع) بود که به میدان رفت و جنگید تا اینکه زخمی شد و بی‌رمق در بین دیگر کشتگان افتاد. هــمه گمـان کردند او کشـته شـده اسـت. پـس از مــدتی، سوید شنیـد کـه می‌گوینـد: حسیـن کشتـه شـد. پــس به خود آمــد و برخاست و چون شمشـیرش را بـرده بودنــد، با خنجری که به همراه داشـت جنگیــد تا به شهادت رسیـد. گفته‌اند عروه بن بطان ثعلبی و زید بن رقاد جنبی او را کشتند.
اذان مغرب؛ ساعت ۱۸:۴۹
درحالی که عمر سعد دستور نماز جماعت مغرب را می‌داده، سنان بن انس بین مردم می‌تاخته و رجز می‌خوانده که «افسار و رکاب اسب مرا باید از طلا بکنید؛ چرا که من بهترین مردمان را کشته‌ام!»
اَلسَّلامُ عَلَى الْحُسَیْنِ وَ عَلى عَلِىِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ عَلى اَوْلادِ الْحُسَیْنِ وَ عَلى اَصْحابِ الْحُسَیْنِ
دانلود ۱۲ مداحی حاج محمود کریمی / پخش آنلاین
سلام الله حسین